Na rynku dostępne są trzy podstawowe rodzaje pomp ciepła. Najprostsza i najtańsza w montażu, choć najbardziej energożerna, jest pompa powietrzna. Wykorzystuje ona powietrze do uruchomienia procesu ogrzewania pomieszczeń lub wody.
Pompa pobierająca ciepło z gruntu to pompa gruntowa, która wymaga głębokich prac ziemnych dla instalacji. Jej największym plusem jest stabilność, gdyż temperatura na głębokości 100 metrów, dokąd sięgają pionowe kolektory gruntowe, jest właściwie stała. Dzięki temu stały jest też koszt produkcji ciepła przez cały rok.
Trzecim rodzajem pompy jest pompa wodna, która pobiera ciepło z rzek lub np. wód gruntowych. Ona także charakteryzuje się dużą stabilnością, gdyż temperatura wody nie waha się tak bardzo jak temperatura powietrza i nie osiąga ujemnych wartości. Jednak wykorzystanie wody w pompie ciepła jest rozwiązaniem przeznaczonym raczej dla dużych obiektów i nie wszędzie jest możliwa jest jej instalacja.
Specjaliści, próbując wyjaśnić działanie pompy ciepła, często porównują ją do lodówki. Mechanizm działania jest bowiem bardzo podobny, tylko efekt, rzecz jasna, odwrotny.
Pierwszy krok to pobranie ciepła z zewnątrz – ciecz (lub czasem powietrze), która jest wykorzystywana w pompie ciepła, osiąga temperaturę źródła ciepła (np. powietrza lub wody gruntowej). Następnie trafia do parownika, gdzie z uwagi na niską temperaturę zamarzania, zaczyna parować.
Para trafia do sprężarki, która zagęszcza gaz, co podnosi jego temperaturę. Następnie para zaczyna się skraplać, oddając w ten sposób ciepło, które wykorzystywane jest do ogrzewania domu lub wody. Skroplona ciecz trafia do rozprężarki, by temperatura w obiegu spadła do tego stopnia, by znów mogła pobrać ciepła z zewnątrz.
Koszt instalacji pompy ciepła zależy od wielu czynników, np. od rodzaju pompy, od tego, co ma być nią ogrzewane, jakiej wielkości jest dom itd. Najtańsze są pompy powietrzne. Cena samych urządzeń zaczyna się już od 15 tys. zł. Do tego konieczne jest doliczenie kosztów instalacji, które wynoszą co najmniej 20 tys. zł. Pompy gruntowe to wydatek średnio 40 tys. zł, z pełną instalacją to minimum 75 tys. zł.
Pomocą przy pokryciu niemałych kosztów instalacji służą programy, które dofinansowują ekologiczne źródła ciepła. Najbardziej znanym programem jest “Czyste powietrze”, z którego otrzymać można od trzech tys. do 40,5 tys. zł, w zależności od rodzaju pompy i sytuacji materialnej wnioskodawcy.
W przypadku pomp powietrznych koszt użytkowania instalacji zależy od temperatury powietrza na zewnątrz. Im jest zimniej, tym więcej energii trzeba użyć, by ogrzać dom i wodę. W najzimniejsze dni zużycie prądu może wynieść nawet 40 kWh na dobę. Warto przy tym dodać, że zainstalowana pompa ciepła (w szczególności powietrzna) w sytuacji bardzo dużych mrozów może nie być w stanie efektywnie pracować. Wówczas konieczne jest posiadanie wspomagającego źródła ciepła.
W przypadku pomp wodnych i gruntowych koszt użytkowania jest mniej więcej stały przez cały rok, z zastrzeżeniem, że w miesiącach letnich pompa ciepła raczej nie jest wykorzystywana do ogrzewania domu.
Według obliczeń ekspertów pompa ciepła w domu ok. 100 metrowym może zużyć ok. cztery tys. kWh rocznie na ogrzewanie pomieszczeń i wody. Przy obecnych cenach energii jest to ok. trzy tys. zł rocznie.
Część specjalistów jest zdania, że pompa ciepła opłaca się tylko wtedy, gdy posiada się własne źródło energii elektrycznej. I faktycznie energia wytworzona przez panele słoneczne pozwala na właściwie bezkosztowe użytkowanie pompy ciepła. Problem w tym, że najwięcej energii elektrycznej z fotowoltaiki powstaje latem, a nie zimą, gdy potrzeba używania pompy ciepła jest największa.
Czy zatem używanie fotowoltaiki przy posiadaniu pompy ciepła się opłaca?
Jak najbardziej. Latem gospodarstwo, które produkuje prąd przy użyciu paneli słonecznych oddaje do systemu (sieci) nadmiar energii, której nie jest w stanie wykorzystać na własne potrzeby. Za zasilenie systemu nadwyżką energii właściciel paneli słonecznych otrzymuje zapłatę. Zimą, gdy panele słoneczne z braku słońca produkują zbyt mało energii elektrycznej, gospodarstwo domowe uzupełnia braki energii prądem z sieci, tak jak wszyscy inni użytkownicy prądu i za niego płaci.
A zatem z perspektywy miesięcy zimowych fotowoltaika nie przydaje się zbytnio do obniżenia kosztów pompy ciepła, ale patrząc z perspektywy całego roku, jest to rozwiązanie bardzo korzystne. Koszt instalacji pompy ciepła wraz z montażem fotowoltaiki zaczyna się od 100 tys. złotych.
Agata Wilk
