„Epidemia COVID-19 i spowodowane nią zmiany odbiły się na każdej sferze życia społecznego, w tym na funkcjonowaniu samorządów. To był swojego rodzaju test na wytrzymałość i adaptacyjność władz lokalnych. Niedociągnięcia i błędy w działaniu samorządów, często niewidoczne w poprzednich latach, ujawniły się z całą ostrością. Z kolei stosujący efektywne formy zarządzania pokazali w kryzysowej sytuacji swoje możliwości oraz skuteczność” – mówi Zygmunt Berdychowski przewodniczący Rady Programowej Forum Ekonomicznego, pomysłodawca Europejskiego Kongresu Samorządów.

Rok 2020 był dla jednostek samorządu terytorialnego rokiem pełnym nowych wyzwań. Pandemia spowodowana przez COVID-19 stanowiła i nadal stanowi poważne wyzwanie dla całego społeczeństwa, w tym dla poszczególnych wspólnot samorządowych. Organizacja trybu pracy urzędów, szkół czy licznych placówek medycznych w tym pandemicznym czasie wiązała się z nowymi zadaniami. Decyzje i regulacje prawne rządu, często podejmowane w krótkim czasie, wymuszały na jednostkach samorządu terytorialnego przemodelowanie ich dotychczasowej działalności czy sposobu pracy, wpływając na stan ich finansów, ale były niezbędne wobec stanu epidemii. Niższe i często nieregularne wpływy do budżetów jednostek samorządu terytorialnego, wynikające z zamrożenia gospodarki, znacząco oddziaływały na harmonogram wpływu środków budżetowych, utrudniając realizację podstawowych zadań jednostki, nie wspominając już o planowanych inwestycjach, co znalazło ścisłe odzwierciedlenie w wynikach Rankingu.

Wiele jednostek samorządu terytorialnego przede wszystkim poniosło dodatkowe wydatki na przeciwdziałanie i walkę z COVID-19. W tym ujęciu z pewnością nie bez znaczenia były ułatwienia w funkcjonowaniu jednostek wprowadzone Ustawą o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19, zwaną tarczą 4.0. Złagodzenie reguły fiskalnej ograniczającej zadłużenie o kwotę faktycznego ubytku w dochodach podatkowych jednostki samorządu terytorialnego wynikającego z wystąpienia epidemii COVID-19 czy przesunięcie płatności w ramach części równoważącej umożliwiło wielu jednostkom samorządu terytorialnego odzyskanie płynności finansowej.

Poprawa płynności jednostek możliwa była także dzięki środkom, jakie trafiły do wszystkich gmin i powiatów z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych oraz wcześniejszego, niż w latach poprzednich, przekazywania jednostkom części oświatowej subwencji ogólnej. To właśnie oświata i wprowadzone nauczanie zdalne okazały się największym wyzwaniem dla jednostek samorządu terytorialnego. W trosce o zdrowie uczniów i nauczycieli niezbędne było wypracowanie w szkołach efektywnych sposobów na realizację programów nauczania. Dostęp do technologii jak i umiejętność ich używania (zarówno przez uczniów jak i nauczycieli) były fundamentem korzystania z nauki online. Tutaj z pomocą przyszły środki w ramach programu „zdalna szkoła”, z którego jednostki mogły ubiegać się o dofinansowanie zakupu sprzętu komputerowego (laptopy, tablety) niezbędnego do wsparcia procesu zdalnego kształcenia, odciążając minimalnie ich budżety.

W Rankingu, wzorem poprzednich lat, wykazano analizę kondycji finansowej jednostek samorządu terytorialnego oraz dodatkowo uwzględniono koszty poniesione przez jednostki na walkę z COVID-19 w 2020 r. W kontekście poprzednich analiz warto zwrócić uwagę na kształtowanie się wskaźników, będących zapewne konsekwencją decyzji budżetowych wynikających ze skutków pandemii.

Nagrody zostaną wręczone podczas VI Europejskiego Kongresu Samorządów, który odbędzie się w dniach 6-7 grudnia 2021 roku w Mikołajkach. Rozdaniu nagród będzie towarzyszyła debata, w której udział wezmą laureaci konkursu, wśród których będą m.in.: Jacek Jaśkowiak, prezydent Poznania, Piotr Sęczkowski, burmistrz Poddębic, Artur Tusiński, burmistrz Podkowy Leśnej, Roman Potocki, starosta powiatu wrocławskiego, Bogumiła Lewandowska-Siwek, wójt Baranowa. Moderatorem spotkania będzie Małgorzata Gałecka, adiunkt na Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu.

Głównym partnerem IV Europejskiego Kongresu Samorządowego jest Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego.

Źródło informacji: Instytut Studiów Wschodnich